Avveniment Numru 1
Parteċipazzjoni:
L-avveniment kien jinvolvi 30 ċittadin, inklużi erbatax-il parteċipant mil-lokal ta’ Marsaskala, Malta; Ħames parteċipanti mill-belt ta’ Kőszeg, l-Ungerija; tliet parteċipanti mill-belt ta’ Bad Kötzting, il-Ġermanja; erba’ parteċipanti mill-belt ta’ Chojna, il-Polonja; erba’ parteċipanti mill-belt ta’ Velletri, l-Italja.
Lokal u Dati:
L-avveniment inżamm ġewwa Marsaskala, Malta, mid-19 sat-22 t’Ottubru 2017.
Deskrizzjoni qasira:
L-għan tal-ewwel avveniment fost dawk kollha kien li jispjega t-tema ġenerali tal-proġett, u jelenka l-laqgħat konsekuttivi mal-miri prinċipali tagħhom, minbarra li jikkunsidra l-vantaġġi tas-sħubija fl-Unjoni Ewropea u l-effetti possibbli tad-daqs ta’ stat tal-UE. Minbarra dan, għan ieħor kien li jipprova permezz, taż-żjara ta’ studju, l-importanza u l-vantaġġ li tkun pajjiż żgħir.
L-ewwel avveniment kien organizzat mill-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala, fejn is-Sindku, Mario Calleja, il-kollegi, u l-ħbieb tiegħu ħejjew programm perfett għat-30 parteċipant uffiċjali, li ħmistax minnhom kienu mill-Ġermanja, mill-Ungerija, mill-Italja u mill-Polonja.
Il-konferenza nfetħet mis-Sur Mario Calleja, is-Sindku tal-lokal ta’ Marsaskala. Fid-diskors tiegħu huwa enfasizza l-importanza tal-avveniment u esprima t-tama tiegħu fil-futur komuni fl-Ewropa. Kif kien ippjanat, f’din l-ewwel lejla nhar id-19 ta’ Ottubru kellna wirja fejn il-parteċipanti wrew eżempji ta’ benefiċċji li jkunu l-membri tal-UE. Ir-ritratti tqiegħdu fuq posters u baqgħu hemm fil-kamra tal-konferenza għal ġimgħa sħiħa. Il-gruppi kellhom iċ-ċans li jispjegaw għaliex għażlu l-bini mogħti lilhom, li huwa parti mill-belt li jirrapreżentaw, għal din il-wirja. Fosthom kien hemm ritratti dwar proġetti internazzjonali organizzati bl-appoġġ tal-UE, l-iżvilupp ta’ żona speċifika f’belt, eċċ.
L-għada filgħodu 20 ta’Ottubru, wara l-ftuħ ta’ kuljum mis-Sur Mario Calleja, il-koordinatur tal-proġett, Dr. István Mátrai introduċa l-programm u l-importanza tiegħu. Huwa enfasizza li xi nies huma Ewroxettiċi u ma jridux jaraw il-vantaġġ tal-eżistenza tal-UE. Barra minn hekk, huwa esprima t-twemmin tiegħu li s-serje ta’ konferenzi, u avvenimenti se jikkontribwixxu għal reputazzjoni aħjar tal-UE.
Il-konferenza ġiet onorata minn Dr Owen Bonnici, Ministru tal-Ġustizzja, il-Kultura u l-Gvern Lokali. Fid-diskors tiegħu enfasizza l-importanza tal-Unjoni Ewropea, u ta eżempji wkoll ta’ benefiċċji tas-sħubija Maltija. Bħala eks viċi sindku tal-kunsill lokali ta’ Marsaskala huwa elenka diversi investimenti, proġetti li saru bl-għajnuna tal-UE u esprima s-sodisfazzjon tiegħu li Marsaskala kienet attiva wkoll f’dan il-proġett internazzjonali.
Wara waqfa qasira kull organizzazzjoni msieħba tat preżentazzjoni qasira dwar il-problemi lokali tagħhom li kienu se jiġu diskussi waqt l-avvenimenti rispettivi tagħhom.
Kőszeg, l-Ungerija tkellmet dwar l-importanza li jiġu involuti l-entitajiet kollha sabiex jiġi salvagwardat u protett l-ilma. Fil-PPT, is-Sinjorina Ilona M. Tálos spjegat il-mistoqsija li se tiġi diskussa aktar tard, u bi ftit mistoqsijiet sorprendenti hija ġibdet l-attenzjoni tal-udjenza dwar l-importanza tat-tema. Għal kull risposta tajba ngħata wkoll rigal żgħir. Hija semmiet ukoll li se jkun qed isir homework bi preparazzjoni għal-laqgħa ta’ Kőszeg, u d-delegazzjoni Ungeriża trid tlesti sa April.
Chojna, il-Polonja ppreżentat l-attitudni tal-parteċipanti mil-lokal u l-viżitaturi barranin lejn ix-xogħol barra mill-pajjiż, partikolarment f’belt żgħira. Fil-PPT tiegħu, is-Sur Janusz Cezary Salamończyk tkellem dwar il-benefiċċji ta’ taħriġ barra l-pajjiż, iffinanzjati mill-fondi tal-Ewropej. Huwa enfasizza l-aktar aspetti importanti tal-programm, u wera sistematikament id-differenza fil-ħajja skolastika qabel u wara l-internazzjonalizzazzjoni tal-iskola, li ħadet sehem fil-proġetti Comenius, Leonardo, u Erasmus +
Velletri, l-Italja tat preżentazzjoni dwar ħitan ġodda li telgħu fl-Ewropa u Ewropej ġodda: Żgħażagħ imwielda fl-Italja minn ġenituri barranin. Signora Andrea Chiara Bauco ressqet il-preżentazzjoni qasira tagħha bil-mistoqsija: “Min hu refuġjat?” Hija tat definizzjoni u xi numri biex turi l-preżenza tar-refuġjati madwar id-dinja llum. Imbagħad ippreżentat it-tema minn perspettiva storika, u temmet id-diskors billi wriet it-tħassib għal dak li qed iseħħ, iżda esprimiet ukoll it-tama, għall-futur u għall-ġenerazzjonijiet li ġejjin.
Id-delegazzjoni minn Bad Kötzting, tal-Ġermanja tkellmet dwar il-ħajja f’żona li darba kienet fruntiera u dwar l-effetti tal-Gwerra Bierda. Fil-PPT is-Sinjura Simona Gogeißl tkellmet l-aktar fuq aspetti pożittivi u negattivi tal-ħajja fiż-żona tal-fruntiera li għandha tiġi diskussa flimkien. F’dawn iż-żoni l-konservazzjoni tan-natura u l-iżvilupp sostenibbli għandhom rwol importanti. Hija semmiet il-problemi tat-trobbija tan-naħal ikkawżati minn parassiti, sustanzi li jniġġsu u pestiċidi. Id-delegati riedu jenfasizzaw l-importanza ta’ trattament bir-reqqa tan-natura li taffetwa lil popolazzjoni dinjija kollha
Marsaskala, Malta semmiet l-attitudni tal-parteċipanti lokali, u l-viżitaturi barranin lejn l-importanza ta’ pajjiż żgħir u iżolat; u lingwa kważi minsija. Fil-preżentazzjoni tiegħu, is-Sur Emanuel Casingena tkellem dwar il-lingwa: l-oriġini tal-lingwa Maltija li hija taħlita ta’ Għarbi sekulari u Sqalli, lingwa Semitika b’laqta Romanza fiha. Huwa qal li l-lingwa Maltija hija diffiċli biex tifhimha u tiktibha. It-tieni lingwa tagħna hija l-Ingliż, lingwa li llum hija mifhuma minn bosta pajjiżi oħra. Huwa żied ukoll li waqt iż-żjara dawk preżenti se jirrealizzaw dan fil-ħajja ta’ kuljum, għalkemm ma jkunux jistgħu jiddistingwu d-djaletti differenti tal-lingwa Maltija. Huwa qal li l-parteċipanti se jesperjenzaw din il-ġurnata, matul iż-żjara f’Għawdex. Sabiex ikun aktar ċar huwa qal li kien se jagħti xi fehmiet tiegħu.
Wara dan, kellna diskussjoni u dibattitu dwar il-mistoqsijiet: Il-preżenza ta’ pajjiżi żgħar fl-UE tinħass? Għandhom l-istess drittijiet? Id-diskussjoni u d-dibattitu ġew tqassmu fi gruppi, u wara kelliem minn kull grupp ta sunt dak li ntqal. Fl-aħħarnett, il-parteċipanti ffurmaw punt komuni.
Mid-diskussjoni ġenerali “Anke aħna ż-żgħar importanti ħafna wkoll” issemmew il-punti ewlenin li ġejjin: Immigrazzjoni; Kultura / Folklor, drittijiet ta’ persuni LGBTIQ, Skambju ta’ Ssudenti, skambju bejn ġenerazzjonijiet, impronta ġdida minn ġenerazzjonijiet żgħar, esperjenza ta’ xogħol, ekonomija b’saħħitha, Benesseri Soċjali, konferenzi internazzjonali, Storja Sinjura, Diversità lingwali, Organizzazzjonijiet Volontarji, u Tradizzjonijiet.
L-opinjonijiet li ġejjin ġew ippreżentati fid-dettall mill-kelliema: (Ovvjament, l-aħħar grupp kellu inqas ċans li jippreżenta ideat ġodda, iżda xorta waħda l-gruppi kollha taw il-kontribut tagħhom sabiex id-diskussjoni tkun suċċess.)
Huwa ovvju li kemm il-pajjiżi l-kbar, l-ibliet il-kbar huma aktar b’saħħithom, u jistgħu jinfluwenzaw aħjar lill-oħrajn. Madankollu, anki pajjiżi żgħar jistgħu jinsistu fuq l-opinjoni tagħhom stess. F’ħafna pajjiżi hemm diversi minoranzi, u għandhom ukoll id-drittijiet tagħhom – jekk le, jistgħu jitolbu għall-għajnuna.
Anke r-regolamenti tal-UE jindikaw li l-pajjiżi ftit huma importanti wkoll. Anke jekk il-pajjiżi iżgħar għandhom inqas rappreżentanti, il-presidenza tal-UE ma tiddependix fuq id-daqs, kull pajjiż iżomm din il-pożizzjoni b’sistema ta’rotazzjoni. Ukoll, il-veto jista’jgħin nazzjonijiet iżgħar – basta sa punt raġonevoli. In-nazzjonijiet żgħar jista’ jkollhom attivitajiet kbar, riżultati notevoli, u jistgħu wkoll ikollhom xjentisti famużi, inventuri (bħalma hemm fl-Ungerija). Kwalunkwe azzjonijiet minimi huma importanti, għalhekk anki grupp iżgħar ta’ nies u assoċjazzjonijiet jista’ jkollhom azzjonijiet pożittivi ħafna u effiċjenti. (Anke fil-proġett tagħna bħal dawk li jrabbu n-naħal, persuni b’diżabilità, protetturi tal-ambjent eċċ. Jistgħu jgħinu biex isolvu mistoqsijiet serji.)
Biex nippruvaw li ċ-ċittadini tagħna, li anke dawk żgħar, jgħoddu ħafna, għandna nitkellmu aktar dwar l-Ewropa fl-iskola, u nagtħtu evidenza lill-istudenti li hemm differenzi fl-UE, iżda hemm ukoll xebh, u dan huwa ovvju. L-iskambju ta’ ġenerazzjonijiet huwa importanti: żgħażagħ u anzjani jistgħu jitgħallmu ħafna minn xulxin, u dan ikun ta’ benefiċċju reċiproku. L-esperjenza ta’ Brexit turi li l-ibliet il-kbar, probabbilment, iħossuhom aktar Ewropej, u dawk iżgħar, minflok, iżommu tradizzjonijiet nazzjonali, folklor, eċċ.
L-iskambju taċ-ċittadini, partikolarment l-iskambju taż-żgħażagħ, jista’ jgħin biex iċ-ċittadini jiġu pprovduti l-benefiċċji li jkunu membri tal-UE, u dan ukoll jikkontribwixxi għal reputazzjoni aħjar tiegħu. Dan huwa saħansitra eħfef jekk il-pajjiż huwa żgħir, minħabba li hemm konnessjoni aktar b’saħħitha fost in-nies, hemm inqas anonimità. Għalhekk huwa iktar faċli li twettaq bidliet.
L-ikla u l-waqfa qasira wkoll ikkontribwixxew għall-għan tal-proġett: Il-kċina internazzjonali kienet eżempju tad-diversità kulturali, u tat l-opportunità li wieħed jiskambja ideat, jifhem b’mod informali eċċ. Delegazzjonijiet differenti kellhom iċ-ċans li jsiru jafu dwar ikel tipiku ta’ nazzjonijiet oħra, kif jitħejja, u għaliex huma importanti fil-kultura tagħhom. Din kulħadd ħadha bis-serjetà, u minkejja t-titjiriet, l-imsieħba kollha ġabu magħhom ikel imsajjar.
M’hemmx dubju li l-lokal li laqa’ lil mistednin ippreżenta l-ikla tradizzjonali tiegħu wkoll. Dana kien eżempju eċċellenti ta’ kif idea żgħira, b’kontribuzzjoni minima wkoll kienet parti mis-suċċess ta’ dan l-avveniment: matul il-preparamenti; waqt li l-ikel kien qed jiġi servut u waqt li kienu qed jistennew in-nies setgħu ikomplu jitħadtu.
Wara l-waqfa għal ikel li fiha tqieset l-istil ta’ ħajja sana – aħna mxejna lejn il-monument Douzelage, fejn ittieħdet ritratt tal-grupp. Fil-monument – li twaqqaf ħames snin ilu – is-sindku tal-lokal tagħna, is-Sur Mario Calleja tkellem dwar l-importanza tal-monument, li jista’ jinstab f’wieħed mill-pjazez prinċipali. Kull belt membru ta’Douzelage għandha d-dwiefer tagħha, u huma konġunti minn vireg tal-metall li jissimbolizzaw il-konnessjoni qawwija bejn il-pajjiżi tal-UE u dik tal-bliet Douzelage. Iċ-ċittadini diġà huma konxji ta’ kwalunkwe proġett internazzjonali li qed iseħħ fil-belt għaliex fil-kwadru jitkabbru l-bnadar tal-pajjiżi parteċipanti. Il-kartelluni wrew ukoll il-programm tal-avveniment.
Wara nofsinhar il-parteċipanti ħadu sehem f’workshops ta’ ħames gruppi internazzjonali. Dan kien organizzat tajjeb, għaliex kull nazzjon kien responsabbli għal suġġett wieħed. Is-suġġetti kienu dawn li ġejjin: Vantaġġi u żvantaġġi li tkun żgħir (Ungerija); Dawk żgħar fil-politika (Polonja); Immigrazzjoni (Italja) Żgħażagħ fl-isports (Ġermanja); Il-wirt, l-iżvilupp u l-ġenerazzjoni żagħżugħa (Malta). Wara l-workshops kull mexxej tal-grupp ġabar fil-qosor ir-riżultati u wieġeb il-mistoqsijiet relatati mat-tema ta’ parteċipanti oħra.
Il-vantaġġi u l-iżvantaġġi ġew kienu miġbura fil-qosor mill-grupp Ungeriż. Fi ħdan il-parteċipanti tal-grupp internazzjonali nstabu numru iżjed ta’ żvantaġġi milli vantaġġi minħabba li huma ftit. Matul id-diskussjoni l-aktar diffikultà kienet li nstab: il-vantaġġi jew l-iżvantaġġi huma aktar importanti. Finalment, qbilna li probabbilment il-vantaġġi huma importanti ħafna, u s-saħħa tagħhom tikkumpensa l-ħafna żvantaġġi. Vantaġġi huma pereżempju l-komunikazzjoni faċli, li n-nies huma familjari ma’ xulxin, huwa aktar faċli li jibnu tim u jifhmu lil xulxin, għandhom l-istess problemi u jistgħu jissolvew aktar faċilment, u fattur importanti ħafna: it-tradizzjonijiet jistgħu jkunu ippreservat aktar faċilment. Dawn kienu dawk li l-grupp sabu l-iktar importanti.
Żvantaġġi – skont id-diskussjoni li saret kienu dawn li ġejjin: Huwa diffiċli li ssib biżżejjed nies għal ċerti pożizzjonijiet – inqas għażla għal ċerti pożizzjonijiet; Wieħed irid jaħdem ħafna aktar biex isib impjiegi u opportunitajiet ta’ sodisfazzjon; Jistgħu faċilment jiġu influwenzati fl-opinjoni tagħhom minn pajjiżi oħra aktar b’saħħithom u akbar; Postijiet iffullati, faċilitajiet ta’parkeġġ mhux adegwat u nuqqas ta’ spazju biżżejjed biex jiġu żviluppati ċerti proġetti; Aktar diffiċli biex persuni b’talent ikunu rikonoxxuti barra mill-pajjiż; Fl-isports ma tantx tista’ tintgħażel għall-kompetizzjoni; Ħadd ma jista’ jikkompeti ma’ bliet żgħar u jrid imur x’imkien ieħor biex itejjeb il-kapaċitajiet tiegħek; Kumpaniji kbar jippreferu bliet akbar biex joperaw; Minħabba l-industrija t-tniġġis jista’ jinħass aktar f’pajjiżi iżgħar minn pajjiżi kbar.
Wara t-taqsira tal-kelliema, il-biċċa l-kbira ta’ dawk preżenti qablu li jagħtu lista ta’ vantaġġi u żvantaġġi. Huma żiedu wkoll li ż-żgħażagħ ikollhom imorru joqogħdu fi bliet ikbar sabiex itejbu l-ħiliet tagħhom, u sfortunatament ma jerġgħux lura lejn darhom, fil-belt u fil-pajjiż. Iżda minkejja l-iżvantaġġi, il-vantaġġi huma aqwa. Punt komuni li tqanqal kien li aħna lkoll għandna nenfasizzaw il-vantaġġi u nsibu mod kif innaqqsu l-effetti negattivi taċ-ċokon tagħna.
It-taqsira dwar l-involviment taż-żgħażagħ fil-politika saret mill-grupp Pollakk. Il-grupp beda d-diskussjoni ta’ xi informazzjoni dwar statistika. Skont ħafna riċerki, iż-żgħażagħ mhumiex interessati fil-politika. Ir-rata ta’ parteċipazzjoni ta’ persuni bejn it-18 u l-25 sena fl-aħħar elezzjoni għall-Parlament Ewropew kienet taħt kwalunkwe grupp ta’ etajiet oħrajn. Fil-Polonja, 40% biss tan-nies ta’ età bejn it-18 u l-25 sena jipparteċipaw billi jivvotaw fl-elezzjonijiet u n-numru kien l-istess għall-aħħar 20 sena. Jingħad li ż-żgħażagħ huma okkupati biex itemmu l-edukazzjoni tagħhom, isibu impjieg, jibdew il-familja u l-involviment fil-politika ma jidhirx li hija kwistjoni importanti.
In-numru ta’ kunsilli taż-żgħażagħ fl-irħula u villaġġi qiegħed jiċkien fil-lokalitajiet li huma membri tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Ġemellaġġ ta’ l-Irħula Douzelage. Ftit huma l-kunsilliera taħt it-30 sena . M’hemmx ħafna politiċi żgħażagħ fuq livelli nazzjonali jew Ewropej u Prim Ministru ġdid tal-Awstrija huwa l-eċċezzjoni. Hemm ukoll twemmin popolari fost iż-żgħażagħ li jenfasizza n-nuqqas ta’ opinjonijiet politiċi jew l-ebda interess fil-politika. Hemm diversi inizjattivi biex tinbidel is-sitwazzjoni. F’Malta hemm diskussjoni dwar li ż-żgħażagħ ta’16-il sena jkunu jistgħu jipparteċipaw f’elezzjonijiet lokali. Proposti simili dehru f’pajjiżi oħra tal-UE, xi wħud minnhom qed jaħsbu wkoll li jnaqqsu l-età għall-kandidati fl-elezzjonijiet nazzjonali ta’ 16. Votazzjoni b’mod elettroniku tista’ tinvolvi aktar żgħażagħ.
Dawn il-proposti, fl-opinjoni tagħna jistgħu jkunu biss wieħed jew l-aktar tnejn mill-modi ta’ kif jinvolvu liż-żgħażagħ fil-politika. Il-qasam ewlieni tal-attivitajiet li jinkoraġġixxu liż-żgħażagħ għandu jkun l-edukazzjoni. L-iskejjel, l-NGOs u organizzazzjonijiet oħra tas-soċjetà ċivili għandhom jagħmlu liż-żgħażagħ kollha konxji li d-deċiżjonijiet politiċi jinfluwenzaw kważi kull aspett tal-ħajja tagħna.
Matul id-diskussjoni wara l-preżentazzjoni tal-kelliem isemmiet ukoll li Erasmus + joffri wkoll appoġġ finanzjarju għal proġetti taż-żgħażagħ. L-azzjoni KA3 tiffoka fuq l-iżvilupp tal-politika taż-żgħażagħ u tista’ tintuża wkoll għal proġetti ta’ djalogu strutturat. Possibbiltà oħra hija l-azzjoni Erasmus + KA2 – inizjattivi internazzjonali taż-żgħażagħ li għandhom l-għan li jaqsmu proġetti ta’ prassi tajba. Barra minn dan, il-proġett l-Ewropa għaċ-Ċittadini (Europe for Citizens) tista’ tgħin ukoll biex tinvolvi żgħażagħ fil-politika.
Id-delegazzjoni Taljana tat taqsira dwar l-immigrazzjoni. Fid-diskussjoni kien hemm opinjonijiet simili u kultant differenti. Aħna kollha qbilna li l-immigrazzjoni ma tfissirx l-istess għall-pajjiżi kollha. Malta u l-Italja huma affettwati ħafna mill-problema tal-immigranti, minħabba li dawn il-pajjiżi fil-biċċa l-kbira tal-każijiet huma l-ewwel waqfa għal immigranti. Malta b’mod partikolari tbati minħabba li n-numru ta’ immigranti huwa estremament kbir meta mqabbel mad-daqs tal-pajjiż. Huma kontinwament jitolbu għajnuna mill-UE biex tkun tista’ tlaħħaq mal-problema. Barra minn hekk, fil-kosta Taljana hemm wisq immigranti u xi kultant huwa diffiċli biex tiġi ttrattata l-problema. Il-Ġermanja hija pjuttost destinazzjoni finali għall-maġġoranza tal-immigranti, u jippruvaw jgħinuhom kemm jista ‘jkun. Madankollu, fil-Polonja u l-Ungerija m’hemmx wisq immigranti. Dan huwa parzjalment minħabba regoli aktar stretti li jħallu lil dawn jidħlu fil-pajjiż, iżda wkoll l-aktar minħabba li ma jridux jibqgħu f’dawk il-pajjiżi fejn l-ekonomija u l-istandard tal-ħajja mhumiex għoljin. Kien tajjeb li tirrealizza, li l-parteċipanti ma lmentawx kontra l-immigrazzjoni minħabba l-ksenofobija, ir-razziżmu, raġunijiet ekonomiċi egoistiċi. Dawk preżenti kważi kollha qablu, li dawn il-persuni għandhom jidħlu f’pajjiż ieħor b’mod onest, b’dokumentazzjoni xierqa, li jippruvaw l-età u l-oriġini tagħhom. Madankollu, ġie miżjud ukoll li r-refuġjati kultant ma jistgħux ikollhom id-dokumenti xierqa magħhom minħabba raġuni ta’ sigurtà. Il-parteċipanti kollha setgħu jagħtu eżempji pożittivi u negattivi dwar l-integrazzjoni tar-refuġjati fis-soċjetà. Aħna naqblu li m’għandhomx jiġu mitluba li jinsew il-kultura, il-lingwa, it-tradizzjonijiet tagħhom stess, iżda għandhom ukoll jaċċettaw il-liġijiet tal-pajjiż il-ġdid magħżul. Semmew ukoll li f’Velletri se nitkellmu dwar is-suġġetti f’aktar dettalji.
Iż-Żgħażagħ fl-Isport kienet tema li ġiet ippreżentata mid-delegazzjoni Ġermaniża. Il-parteċipanti kollha qablu li l-forom kollha ta’ attività fiżika jtejbu l-kapaċità fiżika u l-benessri mentali. Il-parteċipazzjoni fl-isport timbotta ’l quddiem wkoll ċittadinanza attiva. Għandha wkoll effett pożittiv fuq il-ħajja soċjali tan-nies. Huwa stmat li hemm aktar minn 25% ta’ tfal b’piż żejjed jew fi stat ta’obeżità, u huwa mistenni li jiżdied. L-obeżità hija biss waħda mill-ħafna kundizzjonijiet mediċi li jistgħu jiġu megħjuna b’mod sinifikanti mill-parteċipazzjoni fl-isport – minbarra mard tal-qalb, dijabete, osteoporożi eċċ.
Aħna sibna wkoll li l-isport huwa attività soċjali. Hija opportunità kbira għaż-żgħażagħ biex jiltaqgħu ma’ xulxin f’ambjent aktar sigur u b’saħħtu.
Barra minn hekk, l-attivitajiet sportivi jagħtu lin-nies iċ-ċans li jiltaqgħu ma’ ċittadini ta’ nazzjonijiet oħra, u l-interess komuni, l-istess mod ta’ ħsieb żgur jgħinhom ikunu ċittadini Ewropej attivi.
It-taqsira dwar il-wirt, l-iżvilupp u l-ġenerazzjoni żagħżugħa ġiet ippreżentat mill-grupp Malti. Huma sabu ħafna fatturi interessanti u importanti li għandhom impatt fuq dak kollu li ntqal hawn fuq. Fir-rigward tal-patrimonju, huwa dejjem aktar faċli li tiġi ppreservata, jekk post ikun żgħir. Mhux biss il-pajjiż, iżda l-rħula u l-bliet żgħar għandhom iżommu t-tradizzjonijiet ħajjin. Madankollu, avvenimenti internazzjonali huma importanti, minħabba li t-tradizzjonijiet għandhom ikunu ppreżentati lil nazzjonijiet oħra wkoll. Il-monumenti storiċi huma importanti biex juru kemm liċ-ċittadini, u anke lil min iżurhom dwar l-imgħoddi. Huwa aktar faċli li tagħmel dan jekk il-post huwa żgħir, u n-nies iridu jżommu biss ftit binjiet. Kull pajjiż qabel, li dan huwa programm Ewropew, u l-UE tappoġġja dawn l-inizjattivi lokali. F’Malta għandna bosta knejjes u kappelli li huma rinovati, u l-istorja tagħhom tmur lura għal żmien il-Biżantini, ir-Rumani, l-Ottomani, Normanni eċċ. L-ibliet ta’ Velletri, u Kőszeg huma wkoll interessanti għaliex fihom instabu xi fdalijiet storiċi. Dwar l-iżvilupp, għandna nqisu l-iżvilupp ta’ attivitajiet kulturali, soċjali u reliġjużi, mhux biss dak tal-bini l-ġdid u tal-lokalità. Konna naqblu li l-iżvilupp huwa aktar diffiċli f’post żgħir, madankollu anki bidla żgħira tista’ tidher aktar faċli. L-iżviluppi fil-qasam kulturali u soċjali jistgħu jiġu appoġġjati mill-kunsilli lokali. Kull belt għandha tissielet mal-problema tal-futur taż-żgħażagħ. Hija problema komuni li dawn iħallu l-bliet żgħar u pajjiżi, u ma jerġgħux lura fihom. Il-Komunitajiet jippruvaw jipprovdu ġenerazzjoni żgħira b’faċilitajiet li jaqblu mal-ħtiġijiet tagħhom, iżda università jew kulleġġ ma jistgħux jiġu sostitwiti. Malta hija eċċezzjni: minħabba l-klima tagħha, il-post attraenti għadu popolari fost iż-żgħażagħ.
Il-ġurnata mimlija ġiet magħluqa permezz ta’ pranzu gala b’avveniment kulturali. Kellna l-opportunità li nisimgħu mużika tradizzjonali Maltija, u nistgħu ngawdu t-talent ta’ żewġ kantanti żgħażagħ. Ir-rappreżanti tal-pajjiżi lkoll intalbu jieħdu l-mużika nazzjonali tagħhom, sabiex dawk preżenti jkunu jistgħu jisimgħuha wkoll.
L-aħħar ġurnata tal-konferenza kienet field trip fil-gżira ta’ Għawdex. Matul il-ġurnata kollha ntwerew b’mod eċċellenti, kemm il-vantaġġi u l-iżvantaġġi taċ-ċokon u li tkun tgħix f’post iżolat. Il-parteċipanti kollha ammiraw il- “gwidi tat-turisti” tagħna, is-Sur John Baptist Camilleri u s-Sur Charlot Mifsud, li tkellmu dwar il-wirt kulturali, tradizzjonijiet, karatteristiċi ġeografiċi u storiċi ta’gżejjer żgħar.
Il-benefiċċju żejjed tal-programm li ppreparaw għall-grupp kien li għen bis-sħiħ id-diskussjoni preċedenti tagħna dwar l-effetti pożittivi u negattivi tad-daqs żgħir. Nistgħu nippruvaw kemm hu diffiċli li nimxu mill-gżira ewlenija għal Għawdex, partikolarment minħabba l-iskeda tat-traġitt bejn il-gżejjer: jekk tinsa l-vapur, ikollok tistenna ieħor għal xi sagħtejn. Barra minn hekk, minħabba d-daqs żgħir, u l-ibliet huma tant iffullati, huwa diffiċli li ssuq b’ċertu veloċità. Minħabba l-karozzi li jaqsmu wieħed jieħu żmien mhux ħażin biex jitla’ u jinżel minn fuq il-vapur, u dan iwassal għal telf ta’ ħin.
Stajna nosservaw li ħafna mill-abitanti jgħixu fuq is-sajd u l-biedja. Ħafna min-nies jgħixu fuq il-quċċata tal-għoljiet minħabba li r-raba għat-tkabbir tal-frott u tal-ħxejjex jeħtieġu l-ammont żgħir ta’ ħamrija tajba tal-widien. Minħabba l-forma mhux tas-soltu fit-tqassim tar-raba, f’Għawdex jintużaw metodi sempliċi għall-kultivazzjoni tal-art. Għalhekk, anke fis-Seklu 21, in-nies li jgħixu f’ Għawdex għandhom jużaw il-karrettun bil-ħmar, u metodi oħra primittivi għak ħart tal-ħamrija. Aħna kollha verament ammirajna l-ħidma erojka tal-ħaddiema li jaqtgħu il-ħaxix bl-idejn.
L-iżolament tal-gżira żgħira ta’ Kemmuna (fejn hemm biss erba’ residenti b’mod permanenti) kienet estremament importanti matul il-mard tal-Ilsien u d-Dwiefer fl-1980. Dan kien l-uniku post li baqa’ intatt, u għalhekk hemmhekk setgħu jitrabbew majjali sabiex ikabbru l-popolazzjoni fl-irziezet Maltin. Dan il-mod intuża wkoll bħala bank sabiex titkabbar ir-razza.
Wara l-fieldtrip – li kienet eżempju eċċellenti għal tagħlim informali – irnexxielna nagħtu deskrizzjoni qasira tal-esperjenzi tagħna taż-żjaa. Il-konverżazzjoni kompliet matul il-pranzu.
Il-laqgħa li jmiss se ssir f’Velletri, l-Italja, f’nofs April.